مشهد

[مَ هَ] (ع اِ) جای حاضر آمدن مردمان. (منتهی الارب) (آنندراج). جای حاضر شدن. (غیاث). جای گرد آمدن. ج، مَشاهِد. (مهذب الاسماء). محضر مردم. (از اقرب الموارد). محضر. محضر مردمان و مجمع آنان. جای حضور مردم. ج، مشاهد. (یادداشت مؤلف). || حضور. پیش. مقابل. پیشگاه. پیش رو. پیش چشم : این جواب به مشهد من که عبدالغفارم داد. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص127). مأمون را گفت: نذر کرده بودی به مشهد من... ولیعهد از علویان کنی. (تاریخ بیهقی ایضاً ص135). در خواهد تا آن شرطها و سوگندان را که در عهدنامه نبشته آمده است بتمامی بر زبان براند به مشهد حاضران. (تاریخ بیهقی ایضاً ص212). وقت بستن عهد با خانیان آنچه رود به مشهد وی باشد. (تاریخ بیهقی ایضاً ص684). || جای اثبات دعوی به مهر و گواهی اهالی. (منتهی الارب) (آنندراج). || شهادتگاه و قبرستان شهیدان. (غیاث) (آنندراج). جای استشهاد شهید. (از اقرب الموارد). آنجا که شهیدی شهید شده است. شهادت گاه. شهادت جای. مقبره. گورگاه. تربت. قبر. گور. روضه. محل شهادت. ج، مشاهد. (یادداشت مؤلف) :
رسیده آفت نشبیل او به هر کامی
نهاده کشتهء آسیب او به هر مشهد.منجیک.
از آن جمله آنکه مشهد علی بن موسی الرضا (ع)... آبادان کرده بود سوری در آن زیادتهای بسیار فرموده بود. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص420). و او را هم در پهلوی هارون الرشید دفن کردند. و آنجا مشهد است. (مجمل التواریخ و القصص ص352).
از کشتگان زنده زآن سو هزار مشهد
وز ساکنان ره رو زین سو هزار معشر(1).
خاقانی (دیوان چ سجادی ص188).
پس به کوفه مشهد پاک امیرالنحل را
همچو جیش نحل جوش انسی و جان دیده اند.
خاقانی.
بر تربت هر دو زار نالید
در مشهد هر دو روی مالید.نظامی.
نهاد آن مهد را بر دوش شاهان
به مشهد برد وقت صبحگاهان.نظامی.
مضی احمدبن فارس فی صفر سنه 395 بالری و دفن بها مقابل مشهد قاضی القضاه ابی الحسن علی بن عبدالعزیز. (معجم الادباء ج2 ص12). عضدالدوله در بغداد در سنهء... به صرع درگذشت و به مشهد امیرالمؤمنین علی رضی اللهعنه مدفون شد. (تاریخ گزیده ص422).
- مشهد حائری؛ روضهء حضرت امام حسین علیه السلام : ... گور حسین بن علی المرتضی سبط رسول الله (ص) را خراب کرد چنانکه زمین را شخم زدند و مردم را از زیارت کردن و مجاور شدن منع نمودند و آب در صحرا افکندند تا گور بکلی باطل گردد چندانکه گور بود آب بازایستاد و بدانجا نرسید، بدین سبب او را مشهد حائری خواندند. (تاریخ گزیده ص324).
(1) - ن ل: مشعر.