عین

(ع اِ) گاو وحشی. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). بقرالوحش. (اقرب الموارد). || جِ عِیان. (منتهی الارب). رجوع به عیان شود. || جِ عینه. رجوع به عینه (ع اِ) شود. || (ص، اِ) جِ عَیون. رجوع به عیون شود. || جِ أعین. رجوع به أعْیَن شود. || جِ عَیناء. رجوع به عیناء شود : و عندهم قاصرات الطرف عین (قرآن 37/48)؛ و نزد ایشانست زنان فروهشته چشم فراخ حدقه. || کلمهء عین در جمع افعل وصفیِ مؤنث یعنی عیناء، در تداول فارسی غالباً بمعنی مفرد به کار رفته است :
نعیم خطهء شیراز و لعبتان بهشتی
ز هر دریچه نگه کن که حور بینی و عین را.
سعدی.
- حورالعین، حور عین؛ زنان سپیدپوست فراخ چشم. (آنندراج). رجوع به مادهء حورالعین شود : و حور عین. کامثال اللؤلؤ المکنون (قرآن 56/22 - 23)؛ و حوران فراخ چشم چون مروارید در پرده ها نگاه داشته شده. زوجناهم بحور عین (قرآن 44/54 و 52/20)؛ ازدواج دادیم آنان را با حوران فراخ چشم. این ترکیب چنانکه اشاره شد در تداول فارسی بمعنی مفرد بکار رود :
کوهسار خشینه را به بهار
که فرستد لباس حورالعین.کسائی.
حاسدا هرگز نبینی، تا تو باشی، روی عقل
دوزخی هرگز نبیند روی و موی حور عین.
منوچهری.
قرین محمد که بود آنکه جفتش
نبودی مگر حور عین محمد.ناصرخسرو.
ساکنان حضرت تو در بهشت
قره العینان جان حور عین.خاقانی.
حور عین میگذرد در نظر سوختگان
یا مه چهارده یا لعبت چین میگذرد.
سعدی.
روح پاکم چند باشم منزوی در کنج خاک
حور عینم تا کی آخر بار اهریمن کشم.
سعدی (کلیات چ فروغی ص 798).