اصم

[اَ صَم م] (اِخ) (33 - 119 ه . ق.) محمد بن سیرین، مکنی به ابوبکر و معروف به اصم. از افاضل تابعان بود. هنگامی مغیره بن شعبه ثقفی بفرمان عمر رهسپار بصره گردید و به فرمانروایی آن ناحیت برگزیده شد. پس از آنکه شهر میسان را گشود سیرین را به اسارت گرفت(1) و سپس در زمرهء موالی انس بن مالک درآمد. اصم بزاز بود و بعلت دینی که داشت زندانی شد. مسلم بن یسار فقه حسن بصری و ورع اصم (ابن سیرین) و عقل مُطرف و حفظ قتاده را می ستود.(2) و نیز ایاس بن معاویه و دیگران اصم را در زهد ستوده اند.(3) ابن عون گوید: سه تن را دیدم که در سماع (اغانی) سختگیری میکردند و سه تن را سهل انگار دیدم، آنان که سختگیری می کردند، ابن سیرین و قاسم(بن محمد بن ابی بکر) و رجاءبن حیوه بودند. و کسانی که سهل انگاری میکردند حسن و شعبی و نخعی بودند. جوانی که در خانهء اصم بود بزمین خانهء او نگریست و گفت: چرا این آجر از آن آجر بلندتر است؟ اصم گفت: نگاه فضول به گفتار فضول منجر گردد.(4) اصم میگفت: هرگز در جهان دربارهء هیچ چیز بر هیچکس حسد نبردم.(5) این شعر را دربارهء کسی که شب بکار ناشایست میپرداخته و روز به ریا نزد ابن سیرین میرفته سروده اند، که از شهرت وی در زهد حکایت میکند:
فأنت باللیل ذئب لا حریم له
و بالنهار علی سمت ابن سیرین.(6)
وی در تعبیر رؤیا نیز شهرتی بسزا داشت و او را تألیفاتی در این باره است. و رجوع به ابن سیرین، و فهرست البیان و التبیین شود.
(1) - البیان والتبیین ج 1 ص86 .
(2) - البیان والتبیین ج1 ص86 .
(3) - البیان والتبیین ج 1 ص86 .
(4) - ج1 ص97 و حاشیهء ص168.
(5) - ج 1 ص168.
(6) - ج 3 ص85 .